Người Tàu có món bánh làm bằng bột mì chiên dầu, có hình dạng như hai cây xúc xích dính liền nhau, ăn bùi và giòn tan. Món này ngoài Bắc gọi là “quẩy”; trong Nam kêu “dầu-chá-quẩy”, là phiên âm tiếng Quảng Đông của “Du tạc quỷ” (油炸鬼), tức con quỷ bị chiên dầu. Món bánh này không biết xuất hiện tự khi nào, nhưng được gắn liền với một sự tích bi thảm: đây là tượng trưng cho vợ chồng Tần Cối bị hình phạt bỏ vạc dầu, ăn dầu-chá-quẩy là nhai xương vợ chồng kẻ gian phi, là yêu nước!
Trong dân gian lại loan truyền đơm đặt thêm đủ thứ giai thoại truyền kỳ, thậm chí qua tới đời Thanh, có tên thầy chùa dựng chuyện, rằng con heo nọ là kiếp đầu thai chịu tội thứ 7 của gian thần Tần Cối, coi bộ tụi Phật giáo quốc doanh chó má vô lương hợp tác cường quyền điên đảo thị phi đời nào cũng có!
Không chỉ dùng bột chiên, heo nọc làm biểu tượng suông, người ta còn tạo dựng cả hình tượng cụ thể. Tần Cối lão gia mất đã 400 năm, tới năm thứ 9 niên hiệu Chính Đức đời Minh Vũ Tôn (1513), thì viên Đô chỉ huy của phủ Hàng Châu là Lý Long muốn tỏ ra ta đây trung nghĩa đã bày ra một việc ghê gớm: cho đúc năm hình nhân bán lõa bằng đồng quỳ trước mộ Nhạc Phi ở Tây Hồ, gồm Vương Tuấn, Vạn Sĩ, Trương Tuấn, và Tần Cối cùng vợ là Dương thị. Năm người này bị sử đời Minh quy cho tội danh ám hại toàn gia Nhạc Phi – vị danh tướng được xem như chiến thần của Trung Hoa. Lý Long kia quả đã làm một việc hay. Từ đó, ở các nơi có đền thờ Nhạc Phi rải từ Hàng Châu tới Giang Tây, Hà Nam, Giang Tô, Hồ Bắc… các nơi đều noi theo. Toàn đại lục tính ra có 208 tượng Tần Cối trong tư thế mình trần quỳ gối, hai tay bị xích ra sau. Đặc biệt ở lăng Thái Hạo thuộc huyện Hoài Dương tỉnh Hà Nam, mỗi năm vào mùng 5 Tết, người ta lại tổ chức ngày hội lớn gọi là hội “đả Tần Cối”.
Các tượng đồng trải hơn 500 năm nay bị đánh bị vỗ không ngừng, đến nỗi đều bóng lưỡng. Dương thị, vợ Tần Cối, dù là phụ nữ nhưng cũng bị phanh trần thân trên hệt như “đồng đảng”, pho tượng của bà ở lăng Thái Hạo có điểm độc đáo là đôi bầu ngực bị sờ sáng choang.
Tội trạng Hán gian bán nước, cũng như tội danh giết hại Nhạc Phi của Tần Cối, đến nay vẫn chưa hề có một bằng chứng cụ thể; trong khi cái chết của Nhạc Phi là hệ quả tất yếu, do họ Nhạc tự rước lấy.
Nhà Bắc Tống hủ bại, đang khi bộ tộc Nữ Chân quật khởi ở phương Bắc, giành lại lãnh thổ từ Cao Ly, tiêu diệt nước Liêu, lập nên Kim quốc, thì vua tôi Tống vẫn an nhàn hưởng lạc, xây dựng văn minh đạo đức lễ nghĩa, Triệu Cát (Tống Huy Tôn) say mê đắm chìm trong thi ca nhạc họa, trở thành họa sĩ tài danh lừng lẫy cổ kim, tới chừng Kim quốc dấy binh cướp phá thì ông vua tài tử run như chó nắc, tới mức phải nhường ngôi cho con là Triệu Đản (Khâm Tôn). Để rồi tới năm 1127, hùng binh Đại Kim xâm phạm kinh thành, hốt hết vua cha vua con cùng số đông tôn thất đem đi, “sự biến Tĩnh Khang” này là nỗi nhục lớn nhất trong lịch sử hơn 5.000 năm của Trung Hoa.
Nam Tống chỉ còn lại nửa mảnh giang sơn, tình thế đó khiến triều đình của Triệu Tông Thực (Tống Anh Tôn) chia làm hai phái: chủ chiến và chủ hòa. Phe chủ chiến do Nguyên soái Nhạc Phi cầm đầu, phe chủ hòa có Tể tướng Tần Cối làm thủ lĩnh.
Nhạc Phi tự cho mình hùng tài thao lược, được thiên hạ suy tôn là bậc trung quân ái quốc, ông chết chính bởi bốn chữ “trung quân ái quốc” đó. “Trung quân” của ông là trung với hai vua trước, quyết đánh ra Bắc để rước hai vua về. Quái lạ là Phi sung quá cỡ, tới nỗi không chịu hiểu một hoàn cảnh oái oăm: nếu cha và anh của Triệu Tông Thực trở về thì đương kim hoàng đế sẽ ngồi ghế nào? Đã vậy, dẫn quân vào sâu đất địch trong khi quân của Đại Kim vốn là quân du mục thiện chiến, khác nào đưa dê dâng miệng sói, thu phục giang san đâu chưa biết, nhưng chắc chắn là sinh linh đồ thán, đại quân mai một, mất nửa nước còn lại như chơi.
Những kẻ viết sử cứ hay khoa trương tinh thần yêu nước, hết lời ca ngợi hào khí vạn trượng kia mà quay lại đả kích phái chủ hòa, ít người nhìn nhận công lao của Tần Cối: nhờ có ông ra sức chống chèo mà nửa mảnh giang san còn lại của Đại Tống kéo dài thêm được cả trăm năm, mãi đến khi đội quân Mông Cổ hùng mạnh nhất hoàn cầu kéo rốc tới tru diệt cả Kim lẫn Tống.
Nhưng không phải trong thiên hạ ai ai cũng nhắm mắt tin theo sử sách do bọn cầm quyền tự ý phao vu giải láo lịch sử tùy thích. Năm 2011, tại Viện bảo tàng khu Giang Ninh thành phố Nam Kinh (quê hương Tần Cối), khánh thành bức tượng Tần Cối ngồi trên ghế thái sư, với đầy đủ phẩm phục áo mão triều đình, tay trái cầm cuộn giấy – chắc hẳn là thư trần tình. Trước đó, năm 2005, tại một điểm trưng bày ở Thượng Hải, nhà điêu khắc Kim Phong cho ra mắt tượng hai vợ chồng Tần Cối đứng thẳng lên. Nhưng những cố gắng giúp đỡ cho hình tượng Tần Cối chịu tội này khiến quần chúng nhân dân phẫn nộ. Người ta cần có tội đồ để nguyền rủa ngàn năm cho sướng miệng!
“Ném đá Tần Cối” là một nhu cầu thiết thực của số đông bầy đàn man rợ, nó chính là cái van do nhà cầm quyền Trung Nam Hải dành để nhân dân trút xả bất mãn.
Lạy Tần tể tướng! Lạy Dương phu nhân! Bao giờ tượng đồng hai người giũ bỏ xích xiềng, đứng thẳng lưng lên, quảy đít mà đi khỏi Nhạc vương miếu, thì trung hồn Nhạc Phi kia mới yên dạ, mà dân tộc Trung Hoa mới mong ngẩng đầu với văn minh nhân loại.
Và ai mà ngờ được, 500 năm sau khi Tần Cối bị bêu riếu ê chề trước miễu Nhạc Phi, thì ở nước Nam ta, vào giữa thế kỷ XX lại có một bậc trung can nghĩa đảm cũng bị bọn sử gia chó má đem ra đấu tố, tuy không thảm khốc bằng, nhưng cũng tàn độc ghê gớm, chỉ vì ông cũng lâm vào hoàn cảnh tương tự, cả gan chủ hòa trước giặc mạnh, là Kinh Lược sứ Nam kỳ Phan Thanh Giản…
Tác giả: Vinhuy Le