I. MỘT BỘ TIỂU THUYẾT ” NON TAY”
Anastasia Steele, một sinh viên năm cuối đại học, chuyên ngành báo chí và văn chương cổ điển Anh, một cô gái hoàn toàn trong trắng, trong tình trường cũng như trong cuộc sống.Vào một dịp tình cờ, cô nhận lời thực hiện một cuộc phỏng vấn thay cho Kate – cô bạn thân thiết ở cùng phòng. Người được phỏng vấn là một tỷ phú trẻ tuổi (rất, rất giầu có) ông chủ một công ty đa quốc gia hùng mạnh – Christian Grey. Chỉ vừa mới chạm mặt, một tia lửa điện đã nổ ra làm cả hai ngây dại về nhau ( như người Việt thường nói : tình trong như đã, mặt ngoài còn e..). Những trang tiếp theo hé lộ cho người đọc thấy Grey không hoàn toàn “ngoan hiền” như cái vẻ bề ngoài của anh ta, nhà tỷ phú trẻ tuổi có xu hướng không cưỡng được về một thứ tình dục bạo dâm và cưỡng bức. Và như thế khởi đầu một quan hệ đắm say nhưng cũng đầy rắc rối của hai nhân vật chính Ana và Christian.
1.Một nhân vật nữ mờ nhạt
Một khởi đầu như thế cũng đáng để người đọc hy vọng về một cuốn tiểu thuyết hấp dẫn , tiếc rằng ngòi bút của tác giả đã không đẩy cho giá trị văn chương của tác phẩm khá lên được. Bộ ba tiểu thuyết 50 Sắc Thái gồm : 50 Sắc Thái Xám, 50 Sắc Thái Đen, 50 Sắc Thái Tự Do ( Fifty Shades of Grey, FiftyShades of Darker, Fifty Shades of Freed ) được trình bầy dưới dạng những câu chuyện, những suy nghĩ được trần thuật ở ngôi thứ nhất của nhân vật chính Anastasia Steele.
Nếu cuốn tiểu thuyết khá là dễ đọc thì diễn biến tâm lý của các nhân vật lại làm chúng ta bị ức chế. Nhân vật Ana bị chế ngự và bị dẫn dắt hoàn toàn bởi Grey, cô thậm chí không dám đặt tên cho những cảm xúc tình dục của mình :cô luôn dằn vặt “ Làm sao mình lại có thể đi đến chỗ có những cảm xúc như thế này? ”, cô gái đánh mất tự tin vào mình, luôn tự xỉ vả và hạ thấp mình. Cứ sau vài trang sách, chúng ta lại bắt gặp hình ảnh “cô gáingây thơ” Anastasia Steele đỏ bừng mặt hay ngượng chín người vì xấu hổ. Thực sự là một mẫu nhân vật khó có thể yêu mến được và tôi không nghĩ đa số các độc giả nữ , những phụ nữ trung niên muốn đồng nhất mình với cô gái này ( hay tôi nhầm,thực tế thì ngược lại , phụ nữ nói chung hay thích được là ngây thơ và trong trắng như thế, ai biết được ! ) .
E.L. James , trong tác phẩm đầu tay này đã cố gắng xây dựng một nhân vật nữ rất ngây thơ về phương diện tình cảm cũng như tình dục. Và cô ta chỉ bắt đầu biết đến những sắc thái của tình yêu, tình dục đồng thời với việc thực hành những thao tác rất cụ thể của một quan hệ xác thịt đậm mầu sắc bạo dâm và khổ dâm. Thật khó tin khi một cô gái còn trinh , chỉ sau hai ngày nghỉ cuối tuần bỗng hiểu tất cả những cảm xúc nhục dục của bản thân và đạt cực khoái ít nhất hai lần trong mỗi dịp ân ái! Càng vô lý hơn khi mà một cô gái trẻ của cái thế kỷ 21 này,lại buông thả tất cả, “trao thân gửi phận” cho một gã đàn ông mà cô ta hầu như chưa biết gì chỉ sau một lần ân ái.
Việc đan xen những màn cãi cọ, va chạm nhau về quan điểm và tính cách giữa Ana và Christian và những màn làm tình / mây mưa nồng cháy dầy đặc trong cuốn sách và luônđược đặc tả trong từng chi tiết thực sự là mâu thuẩn và vô lý.Ví như chuyện Ana nổi ghen khi thấy cô bạn Kate ôm hôn anh chàng Grey nồng thắm nhưng ngay trước đó và ngay sau đó lại vẫn là những màn ân ái nồng nhiệt của họ.
Trong các bài phỏng vấn , nữ tác giả E.L. James luôn khẳng định cuốn tiểu thuyết này là một cuốn tiểu thuyết “ về tình yêu” mang chút hơi hướng của tình dục, chứ không phải là tiểu thuyết gợi dục, càng không phải là tiểu thuyết khiêu dâm. Đúng là không nên coi đây là một tác phẩm đại diện cho thứ tình dục bạo dâm ( ví dụ như trong các tác phẩm của hầu tước Sade ), Trong toàn bộ cuốn tiểu thuyết, chỉ có vài cảnh làm tình nhuốm mùi bạo dâm, còn những cảnh khác đều rất êm dịu và trữ tình theo lối cổ điển.
2. Một nhân vật nam bí hiểm
Nhân vật lý thú nhất trong câu chuyện này chắc chắn là nhà tỷ phú trẻ tuổi Christian Grey, và cuốn tiểu thuyết được xây dựng gần như một bản song tấu giữa anh ta và Ana, các nhân vật khác : cha mẹ của Ana, gia đình anh ta…đều xuất hiện thoáng qua, rất mờ nhạt. Người đọc cũng đã hy vọng cô bạn Kate xuất hiện như một trong những nhân vật chính và có một tuyến truyện nào đó sẽ xoay xung quanh cô ta, nhưng hy vọng đó cũng chóng bị tắt ngấm bởi dẫu có được bổ xung thêm vài sự việc liên quan tới cô ta trong bộ tiểu thuyết, chúng ta cũng chẳng biết gì nhiều hơn về cô ấy.
Trở lại với nhân vật Christian, anh ta được xây dựng như một mẫu người hoàn hảo với Ana ,đẹp trai, sexy, quyến rũ , hoang dã và nóng bỏng, và nhất là người anh ta lại toát ra những mùi hương tự nhiên không có liên quan gì tới nước hoa và các loại mỹ phẩm ( chi tiết này gợi nhớ đến các mỹ nhân Trung Hoa như Triệu Phi Yến, Dương Quý Phi với mùi hương toát ra từ cơ thể đã làm điên đảo Hoàng Thượng và sụp đổ cả một triều đại!). Quả thật đây là một cú sét đánh vào nhân vật nữ , người đang cần có một người đàn ông xuất hiện để có thể tự hoàn thiện nhân cách của mình. Trước khi gặp anh ta, cô ta không là ai cả , nhờ vào anh ta cô ta mới trở thành là chính cô ta của ngày hôm nay. Một quan điểm khá là bảo thủ và là một sự thụt lùi đứng trên bình diện văn học nữ quyền ! Ana thực sự đã coi Christian như một cứu tinh, một hiệp sĩ :Cô tự tra vấn mình : “ Có cái gì mà tôi đã không làm để có thể thuộc về anh ta? Đó là người đàn ông duy nhất làm cho tôi bị kích thích .Vậy mà đó lại là một người đàn ông dễ nổi nóng, khó gần,đầy u uẩn và phức tạp, nếu ở khoảng khắc trước anh ta vừa muốn đẩy tôi ra xa, thì ngay sau đó lại ân cần gửi tặng tôi cuốn sách cổ trị giá mười bốn ngàn đô la , rồi sau đó lại xem tôi như một kẻ quấy rầy khó chịu”.
Phải thừa nhận rằng tác giả có những thành công nhất định lúc bắt đầu phác họa những tính cách của nhân vật Christian Grey bằng cách giăng mắc xung quanh nhân vật này những câu hỏi nghi vấn đại loại như : thực ra anh ta là ai? Vì sao anh ta luôn khó chịu khi bị đụng chạm vào cơ thể, những vết sẹo của anh ta có nguồn gốc từ đâu? Ai là cha mẹ đẻ của anh ta? Những câu hỏi này thực sự hấp dẫn hơn và hứa hẹn nhiều điều lý thú hơn so với việc cứ nhấn mạnh vào căn bệnh thích bạo dâm của anh ta như tác giả đã làm.
3. Một vài thành công “ nhỏ bé” của bộ tiểu thuyết “Năm Mươi Sắc Thái”
Có thể đọc bộ sách này một cách dễ dàng và nhanh chóng, tuy nhiên việc đọc sẽ không thật trôi chẩy bởi chúng ta luôn vấp phải những hạt sạn. Sự vênh nhau về sắc thái tình cảm giữa cái biệt danh “ bé cưng “ mà Grey thốt lên vào những lúc cao trào làm tình và cái chất lạnh lùng vô cảm thể hiện trong “ bản hợp đồng”được thỏa thuận giữa Christian và Ana, cơ sở cho mối quan hệ của họ, mối quan hệ mà Christian được phép kiểm soát tất cả mọi mặt trong đời sống của Ana , làm những người đọc thấy thật sự bối rối.. may mắn là trong những đoạn tiếp theo, tác giả đã biết cách gỡ đi cái cảm giác hoang mang cho độc giả bằng việc hé lộ rằng Grey đã lao vào mối quan hệ này bởi đã bị một cái gì đó toát ra từ Ana thôi miên anh ta. Những mẩu tin nhắn qua lại giữa Ana vàChristian khá lý thú và hài hước , cái này là hoàn toàn hợp lý khi mà Ana ở một khoảng cách khá xa anh ta và tìm lại được sự tự chủ của mình .
Nhưng nói gì thì nói, cái “thành công nhỏ bé” của bộ tiểu thuyết này nằm ở chỗ nó đã giúp cho các ông chủ nhà sách trên toàn thế giới có dịp “ cười như người Liên Xô” ( theo cách nói vui của người Việt chúng ta trong thời bao cấp) . Sáu – mươi – bẩy triệu bản sách đã bán hết veo trong vòng vài tháng. Kỷ lục sách bán chạy nhất của mọi thời đại. Hiện tượng đáng ao ước của tất cả những ai viết sách… và bán sách trên thế giới.
E.I.James , cựu giám đốc một chương trình truyền hình Anh Quốc, một người vợ hiền lành, một bà mẹ khả kính, vào một ngày đẹp giời bỗng nẩy sinh ý định viết lách“ một cái gì đó” để giải trí,mỗi tuần bà viết một/ hai chương tiểu thuyết đăng tải trên trang mạng của cộng đồng những người hâm mộ cuốn Chạng Vạng (Twilight ) của Stephenie Meyer, các nhân vật chính được bắt chước theo hình mẫu của Edward Cullen và Bella Swan trong Chạng Vạng. Nhận được những phản hồi tích cực từ các độc giả, bà lập ra trang mạng FiftyShades.com và quay về chỉ đăng tải dần dần tác phẩm trên đó, cuốn tiểu thuyết được viết lại với sự ra đời của hai nhân vật chính Anastasia Steele và Christian Grey,bất kỳ ai khi đó cũng có thể truy cập FiftyShades.com và đọc tác phẩm của bà. Rồi Nhà Xuất bản Vintage Books liên hệ mua bản quyền và xuất bản sách. Ngay lập tức cuốn sách đã trở thành một hiện tượng xuất bản thực sự đáng kinh ngạc : 40 triệu bản sách bán hết trong vòng 18 tháng chỉ riêng tại Anh và Mỹ, còn trên toàn thế giới là 67 triệu bản. 37 tuần liền cuốn sách được xếp hạng bán chạy nhất trên tờ New York Times. Liên tục đứng đầu dang sách best-seller trên Amazon.com từ tháng 3/2012 tới nay,10 hãng phim lớn nhẩy vào đấu giá bản quyền chuyển thể. Đã xuất hiện các đĩa nhạc, các trò chơi trực tuyến liên quan đến bộ tiểu thuyết Năm Mươi Sắc Thái. Một thành công ngoạn mục về phương diện thương mại cho một cuốn tiểu thuyết đầu tay !
II. THỬ LÝ GIẢI VỀ HIỆN TƯỢNG BEST-SELLER CỦA TIỂU THUYẾT BỘ BA “ NĂM MƯƠI SẮC THÁI”
Sau khi bộ tiểu thuyết “ Năm Mươi Sắc Thái” ra đời, trong văn học đã bổ xung thêm một thuật ngữ : văn chương “mummy porn” tức là văn chương “gợi dục cho các bà mẹ”,một thứ văn chương tình dục mềm mại và dễ chấp nhận . Có nhiều lý do để chúng ta tin rằng văn chương tình dục ngày càng trở thành một nhu cầu cho các tầng lớp độc giả nữ, chúng được viết cho những người phụ nữ và có khả năng đánh thức cảm xúc của họ. Đó phải chăng là cách lý giải duy nhất cho thành công vang dội về mặt thương mại của bộ tiểu thuyết này, một bộ tiểu thuyết vô cùng dở và vô cùng bán chạy
1. Sách , đối tượng “sang trọng” hợp pháp hóa cho sự ham muốn tình dục.
Từ lâu, những người đàn ông đã quen với việc đánh thức những cảm giác ham muốn bằng những tạp chí hay những phim sex. Việc đó ở những người phụ nữ bị hạn chế đi rất nhiều, khó được chấp nhận bởi những người xung quanh và bởi chính họ. Dẫu rằng ngay ở các xã hội Phương Tây , nơi tồn tại các tư tưởng tiến bộ hơn ( so với Việt nam và các nước Châu Á ) trong đánh giá về phụ nữ , ở những người phụ nữ vẫn luôn tồn tại một mặc cảm “tội lỗi” trong những gì có liên quan đến tình dục và giới tính. Tìm cách tự mình nuôi dưỡng và khơi gợi những ham muốn tình dục sẽ làm họ bị trĩu nặng một mặc cảm phạm tội. Chính vì thế,khi người ta đề xuất với họ một phương cách “ quý phái” bằng việc mua và đọc “ một cuốn tiểu thuyết về tình yêu”, tất nhiên là họ sẽ là những người mua nhiệt thành. Nhà văn Phạm Thị Hoài , cây bút đầy tài năng và được vô cùng ngưỡng mộ của chúng ta, như cô tự thú nhận trên trang web của mình, cũng không cưỡng được ham muốn này và đã phải bỏ tiền mua hẳn 5 bộ sách để tặng 5 người bạn, (không khó để đoán rằng những người bạn ấy sẽ là những người phụ nữ tầm tuổi xấp xỉ 50 !).Lý do: Trong con mắt của phụ nữ, thể loại văn chương này mang một ưu điểm vượt trội, nó khiến người ta nghĩ rằng mình đang làm giầu cho tâm hồn nhiều hơn làm giầu cho thể xác và cho các giác quan. Thực vậy, đa phần các độc giả nữ đó ru ngủ mình rằng những cảm xúc ở nơi họ được đánh thức dậy khi đọc cuốn tiểu thuyết này là thuần túy thuộc về trí tuệ và họ bỏ qua hay lờ đi khía cạnh sinh lý của những cảm xúc đó. Không phải ngẫu nhiên mà nhân vật chính là một cô gái ngây thơ và còn trong trắng , một sinh viên 22 tuổi theo học ngành văn chương và báo chí,một lý lịch trí thức hoàn hảo .
2. Phụ nữ thường nhậy cảm với các ngôn từ hơn là với các hình ảnh?
Từ xa xưa người Việt chúng ta đã có câu :” Đàn bà yêu bằng tai,đàn ông yêu bằng mắt” .Quả thật chúng ta chỉ có thể đưa ra ghi nhận về một hiện tượng và thực sự không biết giải thích nó ra sao : nếu như phụ nữ ít bị kích thích bởi những hình ảnh gợi cảm, họ lại rất dễ xúc động và bị kích thích bằng những lời nói ( đường mật!) hay các văn bản. Dẫn chứng: phụ nữ ít bị sa ngã hay dại dột với những người đàn ông điểm trai hay ăn mặc lịch thiệp, nhưng dễ dàng rơi vào vòng tay một người đàn ông ăn nói “ bay bướm” hay ngọt ngào, một người đàn ông biết chấp bút những lá thư tình cháy bỏng. Để trở nên bị kích thích trong lĩnh vực tình dục, phụ nữ dường như cần được nghe kể một câu chuyện nào đó.
Một ưu thế khác nữa của thể loại văn chương tính dục này: nó tôn trọng trí tưởng tượng vô cùng phong phú của những người phụ nữ. Bộ tiểu thuyết Năm Mươi Sắc Thái không áp đặt một hình ảnh nào, nó chỉ tạo ra “ một sân chơi” trên đó các độc giả nữ có thể tưởng tượng ra mọi thứ trong một sự tự do tuyệt đối. Trong khi đọc cuốn sách , họ tự cho phép mình vượt mọi giới hạn nhưng sau đấy lại dễ dàng thoát ra để trở lại trạng thái bình thường của một người đàn bà chuẩn mực , một người mẹ đức hạnh trong gia đình, mà không để lại lại bất cứ dấu vết gì nghi lại những cảm xúc tình dục trước đó và như thế hoàn toàn không bị ám ảnh một mặc cảm phạm tội. Với những khung cảnh khi Anastasia Steele, nữ nhân vật chính của Năm Mươi Sắc Thái đầu hàng và phục tùng những ham muốn tình dục có khuynh hướng bạo dâm và khổ dâm của người tình, anh chàng tỷ phú Christian Grey, các nữ độc giả có thể giả định mình rơi vào trong những hoàn cảnh đó, những cảm xúc , những ham muốn nào của họ sẽ nẩy sinh trong những trường hợp này. Rồi khi giở qua những trang khác, họ lại tìm lại được cảm giác an bình như chưa có việc gì xẩy ra.
3. Một phương pháp kích thích tình dục hiệu quả.
Sẽ là một sự nhầm lẫn lớn khi cho rằng những cuốn sách “phong tình” là một phương tiện kích thích kém hiệu quả. Những tiểu thuyết gợi dục thực sự nằm ở vị trí trung tâm của những ham muốn và khoái cảm của phụ nữ. Các khảo sát khoa học cho thấy những người phụ nữ có thể đạt tới một cơn cực khoái chỉ đơn giản bằng việc đọc một cuốn sách kích dục mà không cần phải đụng chạm tới các cơ quan sinh dục ( trái hẳn với những người đàn ông). Văn chương có sức mạnh đưa người phụ nữ tới những cơn cực khoái giống như những giấc mơ mang sắc thái tính dục.Công bằng mà nói, không phải phụ nữ luôn luôn có xu hướng đi tìm khoái cảm tính dục một cách “trần trụi và thô thiển ” thông qua việc đọc những cuốn sách gợi dục, họ chỉ làm điều đó trong những hoàn cảnh nhất định ,ví dụ như khi đối tác ( chồng, người tình ) không dành đủ thời gian giúp cho họ có đủ được khoái cảm và tất nhiên họ sẽ tìm đến như cuốn sách như Năm Mươi Sắc Thái nơi có những hình bóng như anh chàng tỷ phú Christian Grey, một mẫu người tình bẩm sinh, hào hiệp , ân cần và tinh tế…Một hình mẫu lý tưởng, một mẫu số chung hoàn hảo cho mọi giới phụ nữ, đặc biệt là đối với những người phụ nữ trung niên, những “bà mẹ kiểu mẫu” của gia đình.
4. Một thứ văn chương “ may đo theo kích cỡ”, được viết bởi phụ nữ và để dành cho phụ nữ.
Thể loại văn chương này càng có nhiều khả năng thu hút các phụ nữ một khi nó được viết ra bởi một người phụ nữ. Hiển nhiên rằng những huyễn tưởng và ham muốn tính dục ở một người đàn ông sẽ khác rất xa ở một người phụ nữ. Và để mô tả chính xác nó, để những người phụ nữ khác có thể chia sẻ được những cảm xúc đó, tốt hơn cả nếu tác giả là một người phụ nữ đã trải nghiệm thực sự những cảm xúc đó.Một vấn đề khác:Rất nhiều những giấc mơ hay những huyễn tưởng tình dục của phụ nữ liên quan tới sự bạo hành hay một vụ cưỡng bức dẫu rằng trong cuộc sống thực họ không bao giờ mong muốn bị cưỡng hiếp hay bị đối xử tàn bạo. Cái đó chắc chắn có nguồn gốc từ sự bất bình đẳng đã tồn tại rất lâu trong các nền văn hóa, sự bất bình đẳng được biểu hiện qua những cấm kỵ đè nặng và bóp chết những ham muốn tình dục nơi những người phụ nữ. Từ nhiều thế kỷ, họ chỉ được phép đóng vai đối tượng của ham muốn tình dục đàn ông chứ không được làm người khởi xướng hay dẫn dắt những ham muốn đó.Theo một nghĩa nào đó, đọc một cuốn tiểu thuyết tình dục như Năm Mươi Sắc Thái của E.L.James là là một cách tự mình nắm lấy các khoái cảm tình dục vào tay và không còn phải sống trong trạng thái của những người luôn phải chờ đợi và phụ thuộc vào những khoái cảm của giới đàn ông.
Dương Thắng